|
|
||||||||
| . | |||||||||
| . MACRO-INVERTEBRATEN zoetwaterorganismen Determineersleutel tot stam, klasse of orde |
|||||||||
| - NatuurCentruM RotterdaM - | |||||||||
| SYSTEEMOVERZICHT | SYNONIEMEN | KENMERKEN | WAARNEMINGEN | SITEARTIKELEN |
| DETERMINEERTABELLEN | NAAMLIJSTEN | AFBEELDINGEN | INVENTARISATIES | LITERATUUR |
| BIJZONDERHEDEN | COLLECTIES | BIOLOGIE | VERSPREIDING | WEBLINKS |
| CURSUS WERKEN MET DE MICROSCOOP VOOR NATUURLIEFHEBBERS | ||||
| NATUURPLEZIER MET WATERBEESTJES VERZAMELEN, PREPAREREN EN DETERMINEREN |
.
.
| MACRO-INVERTEBRATEN (MI) zoetwaterorganismen | /\ NaaR BoVeN |
||
| Determineertabel tot stam, klasse of orde | |||
| Volgnr. | Vraag | Afbeelding | Ga naar | |||
| Volgnr. | Taxon | Vervolg tabel | ||||
| 1 | a | Gelede poten, schijnvoetjes
(uitgestulpte ongelede kussentjes) of kruipzolen (min of meer verharde zones) afwezig |
2 | |||
| b | Gelede poten en/of schijnvoetjes en/of kruipzolen aanwezig | 12 | ||||
| 2 | a | Lichaam niet gesegmenteerd. Opm. : het dier is soms nauwelijks als dier herkenbaar |
3 | |||
| b | Lichaam voorzien van regelmatige dwarse groeven die op geleding (segmentatie) duiden | 10 | ||||
| 3 | a | Dier wormachtig (lint- of
draadvormig), d.w.z. de lengte is enkele tot vele
malen de breedte; zonder vertakkingen of opvallende verdikkingen |
4 | |||
| b | Dier niet wormachtig, maar gelatineus, korstvormig, week of voorzien van een schaal of schelp | 5 | ||||
| 4 | a | Lichaam sterk afgeplat; breedte gemakkelijk enkele mm. Afgeronde tot driehoekige kop, dikwijls met opvallende primitieve ogen |
Plathelminthes
(Platwormen ) |
TABEL | ||
| b | Lichaam rond (rondwormen) of
afgeplat; draadvormig, bij nematoden versmallend naar de uiteinden toe. Kop moeilijk te onderscheiden; ogen aan- of afwezig |
Nemertea
(Snoerwormen) Nemathelminthes (Rondwormen) |
TABEL | |||
| 5 | a | Dier met een week of korstvormig uitzicht, niet omgeven door een schaal. Opm: naaktslakken zijn uitsluitend landdieren en worden aldus niet in dij werk behandeld | 6 | |||
| b | Dier omgeven met een gedraaide, kapvormige of tweekleppige schaal of schelp | 8 | ||||
| 6 | a | Dieren door korstvormig
uiterlijk (broodkruim, schimmel) en afwezigheid
var tentakels nauwelijks als dier herkenbaar. Bij twijfel: zie ook mosdiertje (Bryozoa) |
Porifera
(Sponzen) |
TABEL | ||
| b | Dieren solitair of kolonievormend. Tentakels bij niet-verontruste, levende of gefixeerde exemplaren meestal goed zichtbaar | 7 | ||||
| 7 | a | Dieren alleenstaand of in kleine
kolonies levend. Met vrij zwemmend of op het substraat zittend stadium. Tentakels afzonderlijk intrekbaar |
Coelenterata
(Holtedieren) |
TABEL | ||
| b | Dieren kolonievormend en
vastgehecht op het substraat. Tentakels verenigd op een tentakelkrans die als geheel kan worden ingetrokken |
Bryozoa
(Mosdiertjes ) |
TABEL | |||
| 8 | a | Kalkschelp kapvormig óf in één vlak óf ruimtelijk gewonden | Mollusca
(Weekdieren) Gastropoda ( Slakken) |
TABEL | ||
| b | . Kalkschelp of -schaal,
maarduidelijk bestaande uit 2 kleppen Opm.: van dode exemplaren worden slechts weinig doubletten gevonden) |
9 | ||||
| 9 | a | Lichaam ingesloten in een ovale,
niervormige of driehoekige tweekleppige schaal
(carapax), waarbij veelal enkel de toppen van de
gelede lichaamsaanhangsels uitsteken. Schaal nooit met een topje; tot 17 mm |
Crustacea
(Schaaldieren) |
TABEL | ||
| b | Lichaam
week, ingesloten in een min of meer ronde, ovale
tot driehoekige, maar geen niervormige schelp. Schelp met een duidelijke top |
Mollusca (Weekdieren) |
TABEL | |||
| Bivalvia
(Tweekleppigen) |
TABEL | |||||
| 10 | a | Insektelarven: voorste deel van
het lichaam te onderscheiden van de rest door de
aanwezigheid van een uitwendig kopkapsel of
kopstructuren (verhard!). Indien kopkapsel afwezig of inwendig, zijn ademhalingsopeningen aan het uiteinde van het achterlijf zichtbaar |
Diptera
(Vliegem en mugen) Coleoptera partim (Kevers) Hymenoptera (Wespen) |
TABEL | ||
| b | Insektepoppen: enigzins
verstijfde tonvormige structuren; de pop steekt in het larvehuidje dat al dan niet verhard is tot een tonnetjespop |
|||||
| c | Geen van deze mogelijkheden. Habitus min of meer wormachtig. Hoogstens met eenvoudige ogen |
11 | ||||
| 11 | a | Enigszins gelijkend op (kleine)
regenworm. Rond tot hoekig op doorsnede. Haar- of haakvormige borstels veelal zichtbaar (sterke vergroting!). Geen zuignappen. Maximaal 2 ogen (indien aanwezig |
Oligochaeta partim (Borstelwormen) | TABEL | ||
| b | Klein en relatief breed; achtereinde lichaam voorzien van zuignap. Geen borstels. Meestal vastzittend op kreeften |
Oligochaeta partim (Borstelwormen) | TABEL | |||
| c | Min of meer dorsoventraal
afgeplat, zelden rond op doorsnede; ovaal tot bandvormig. Borstels afwezig. Achterste zuignap duidelijk zichtbaar. 2-10 ogen |
Hirudinea
(Bloedzuigers) |
TABEL | |||
| 12 | a | Meer dan 3 (héél uitzonderlijk
3) paar gelede poten ter hoogte van borststuk en
achterlijf. Nooit schijnvoetjes of kruipzolen. Opm.: Bij watervlooien zijn de poten moeilijk zichtbaar, maar de splijtvormige antennes zijn opvallend; BIj jonge watermijten met 3 paar poten, te onderscheiden van insekten doordat kop, borststuk en achterlijf versmolten zijn |
13 | |||
| b | Geen of hoogstens 3 paar gelede
poten; indien aanwezig meestal duidelijk herkenbaar (soms omgevormd) ter hoogte van het borststuk. Lichaam mogelijk met schijnvoetjes of andere pootstructuren |
15 | Insecta
(Insecten ) |
TABEL | ||
| 13 | a | Meer dan 4 (uitzonderlijk 4)
paar poten; indien niet zichtbaar zijn evenwelook
de andere extremiteiten van het splijtpoottype
(in 2 vertakt). 2 paar antennes, veelal langer dan de poten. Uitzicht ondermeer gelijkend op dat van pissebedden, garnalen, krabben, kreeften of watervlooien. Opm. : Mosselkreeftjes zijn tweekleppig; Karperluizen met 4 paar poten, een rugschild en 2 zuignappen onderaan |
Crustacea
(Schaaldieren) |
TABEL | ||
| b | 3-4 paar poten (nooit in 2 vertakt). Palpen of andere kopstructuren, indien zichtbaar, kleiner dan de poten | 14 | Chelicerata | TABEL | ||
| 14 | a | Kopborststuk en achterlijf min
of meer versmolten. Aquatische soorten vrij bolvormig. Opm.: jonge watermijten met 3 paar poten |
Acari
(Mijten) |
TABEL | ||
| b | Lichaam duidelijk onderverdeeld in kopborststuk en achterlijf | Aranea (Spinnen) | TABEL | |||
| 15 | a | Nooit gelede poten ter hoogte van het borststuk, maar de (meestal vrij opvallende) schijnvoetjes en/of kruipzolen kunnen verspreid staan over het hele lichaam | Diptera
(Vliegen en muggen) |
TABEL | ||
| b | Steeds mei 3 paar (soms heel
kleine of gewijzigde) geiede poten; mogelijk ook met schijnvoetjes of andere pootachtige strucluren |
16 | ||||
| 16 | a | Springvork aan- of afwezig Vleugels of vleugelaanleggen nooit aanwezig. Uitsluitend op het wateroppervlak | Collembola
(Springslaarten) |
TABEL | ||
| b | Habitus anders. Nooit een springvork aanwezig Vleugels goed ontwikkeld, gereduceerd lot zelfs afwezig: onvolwassen dieren al dan niet voorzien van vleugelaanleggen |
17 | ||||
| 17 | a | Beweeglijke onvolwassen dieren,
met of zonder vleugelaanleggen (vleugelscheden)
Achterlijfssegmenten grotendeels of geheel
zichtbaar Gelede poten aan of afwezig of moeilijk zichtbaar: mogelijk ook schijnvoetjes en/of kruipzolen aanwezig. Soms in een open kokervormig omhulsel |
18 | Larven | TABEL | |
| b | Weinig beweeglijke vormen. Poten en vleugels met een omhulsel omgeven (puparium). Samengestelde ogen. Dikwijls in gesloten koker, cocon of verhard omhulsel. poppen |
29 | ||||
| c | Meestal goed onfwikkelde, functionele vleugels (vliegstadia), het achterlijf meestal geheel bedekkend Steeds 3 paar gelede poten, nooit schijnvoetjes of kruipzolen | 35 | Volwassen Insecten | TABEL | ||
| 18 | a | Wel vleugelaanleggen zichtbaar. Habitus dikwijls gelijkend op die van het volwassen stadium (onvolledige metamorfose) |
19 | |||
| b | Lichaam niet voorzien van
vleugelaanleggen. Habitus vertoond weinig gelijkenis met volwassen stadium (volledige metamorfose!) |
24 | ||||
| 19 | a | Achterlijfsuiteinde niet
voorzien van staartvormige aanhangsels
(staartdraden, staartlamellen}. N.B.. Aangezien deze aanhangsels gemakkelijk afbreken, het uiteinde grondig onderzoeken |
20 | |||
| b | Achterlijfsuiteinde wel degelijk voorzien van draad-, buis- of lameivormige aanhangsels | 21 | ||||
| 20 | a | Kop voorzien van een steeksnuit (soms naar onder geklapt) | Hemiptera
partim (Wantsen) |
TABEL | ||
| b | Onderzijde van de kop voorzien van een uitklapbaar vangmasker | Odonata
(Libellen) Anisoptera (Glazenmakers) |
TABEL | |||
| 21 | a | Schijnbaar 1
achleriijfsaanhangsel (in feile 2 dicht bij elkaar gelegen niel-gelede aanhangsels). Kop voorzien van een sleeksnuil |
Hemiplera
partim (Wanlsen) |
TABEL | ||
| b | 2 slaartvormige slerk gelede achterlijfsaanhangsels (cerci) | 22 | ||||
| c | 3 slaartvormige. al dan niel gelede, achterlijfsaanhangsels | 23 | ||||
| 22 | a | Voorste vleugelaanleggen
bedekken de achterste, zodat slechls 1 paar
zichlbaar is. 1 voelklauwtje. Achterlijf dorsaal mei bladvormige tracheekieuwen |
Ephemeroplera-Epeorus (Halten, Eendagsvliegen) |
TABEL | ||
| b | Achlersle vleugelaanleggen
zichlbaar. 2 voetklauwtjes . Geen bladvormige tracheekieuwen dorsaal op hel achierlijf |
Plecoplera
(Steenvllegen) |
TABEL | |||
| 23 | a | 3 staartdraden (cerci) op
hellaalsle achterlijfssegmenl. Achierlijf mei plaal- of bladvormige kieuwen. Kop zonder opvallende structuren. Opm: kieuwen en cerci breken gemakkelijk af |
Ephemeroptera
(Halten, Eendagsvliegen) |
TABEL | ||
| b | 3 slaartlamellen op hellaalsle
achterlijfssegment; andere segmenten zonder kieuwslructuren. Onderzijde van de kop met een uilklapbaar vangmasker. Opm: lamellen breken gemakkelijk af ! |
Odonala
(Libellen) Zygoplera (Walerjuflers) |
TABEL | |||
| 24 | a | Uiteinde van het achterlijf voorzien van 1 of meerdere staartdraden | 25 | |||
| b | Achterlijfsuiteinde niet voorzien van staartdraden | 26 | ||||
| 25 | a | 1 lange geveerde staartdraad zichtbaar, naast 7 paar laterale gelede kieuwen aan het achterlijf | Megaloptera
(Slijkvliegen) |
TABEL | ||
| b | l, 2 of 3 staartdraden aanwezig.
Uitzonderlijk ook laterale kieuwen op het achterlijf |
Coleoptera
partim (Kevers) |
TABEL | |||
| 26 | a | Kop voorzien van lange, priemvormige (zuigende) monddelen. Schijnvoetjes afwezig | Neuroptera
(Netvleugeligen) |
TABEL | ||
| b | Kop zonder lange, priemvormige
(maar met likkende, bijtende, ...) monddelen. Schijnvoetjes mogelijk aanwezig |
27 | ||||
| 27 | a | Schijnvoetjes verspreid over het achterlijf (veelal 5 paar, op segmenten 3, 4, 5, 6 en 10 van het achterlijf), onderaan met een krans van haakjes | Lepidoptera
(Vlinders) |
TABEL | ||
| b | Schijnvoetjes of andere achterlijfsaanhangsels (indien aanwezig) enkel ter hoogte van de laatste segmenten | 28 | ||||
| 28 | a | Aanhangsels aan het uiteinde van het achterlijf bestaande uit 2 "naschuivers" met een klauwtje | Trichoptera
(Schietmotten, kokerjuffers) |
TABEL | ||
| b | Uiteinde van het achterlijf
hoogstens voorzien van een schijnvoetje Opm.: enkel Enochrus heeft meerdere paren schijnvoetjes verspreid over het achterlijf |
Coleoptera
partim (Kevers) |
||||
| 29 | a | Lichaamsaanhangsels (evenals de monddelen) óf onzichtbaar van buitenaf óf 33 onderling en met de lichaamswand versmolten (niet altijd), waardoor een min of meer gestroomlijnde vorm ontstaat | 30 | |||
| b | Lichaamsaanhangsels duidelijk zichtbaar en los van het lichaam | 31 | ||||
| 30 | a | Kop bovenaan voorzien van
(uitstekende) ademhalingsorgaantjes. Lichaam met slechts 1 paar vleugelaanleggen (het 2e paar sterk gereduceerd) |
Diptera
(Vliegen en muggen) |
TABEL | ||
| b | Ademhalingsorgaantjes niet ter
hoogte van de kopstreek, maar wel op het
borststuk en achterlijf. Lichaam met 2 paar vleugelaanleggen; het onderste paar evenwel grotendeels of geheel bedekt door het bovenste paar |
Lepidoptera
(Vlinders) |
TABEL | |||
| 31 | a | Zichtbare kauwende (mandibula)
en likkende (tong) monddelen, en ook meestal
zichtbare insnoering tussen borststuk en
achterlijf. Veelal een te onderscheiden gepaarde eilegboor bij wijfjes |
Hymenoptera (Wespen) |
TABEL | ||
| b | Kauwende monddelen aanwezig,
maar geen opmerkelijk zichtbare tong of
eilegboor. Geen insnoering tussen borststuk en achterlijf |
32 | ||||
| 32 | a | Antennes met 11 leden of minder;
korter dan het lichaam. Voorste vleugelaan verdikt |
Coleoptera
(Kevers ) |
TABEL | ||
| b | Antennes lang en met 12 of meer
leden. Voorste vleugelaanleggen niet dikker of zwaarder dan achterste |
33 | ||||
| 33 | a | Kop met opvallend grote kaken. Antennes hangen stijf langs het lichaam. Achterlijf vaak met een paar anale aanhangsels (staafjes of lobben) en soms ook met een gepaarde reeks verharde plaatjes voorzien van haakjes. Borststuk en achterlijf dikwijls met draadvormige kieuwen. Steeds in gesloten koker of met steentjes en/of plantedelen verstevigde cocon |
Trichoptera (Schietmotten, kokerjuffers) |
TABEL | ||
| b | Niet zo. Nooit in kokers, hoogstens in zijdeachtige cocon |
34 | ||||
| 34 | a | Lengte 10 mm of minder. Achterlijf met stijve haren. Niet in cocon |
Neuroptera
(Netvleugeligen) |
TABEL | ||
| b | Lengte 12 mm of meer. 1 paar goed ontwikkelde kaken. Cocon zijdeachtig |
Megaloptera (Slijkvliegen) |
TABEL | |||
| 35 | a | Voorvleugels geheel of
gedeeltelijk verhard (gesclerotiseerd). Zowel land- als watervormen |
36 | |||
| b | Voorvleugels vliezig en geen
spoor van enige verharding. Met uitzondering van enkele soorten, altijd landvormen. Opm.: bij twijfel, volg eerst 35a |
37 | ||||
| 36 | a | Zuigende monddelen, als een
steeksnuit ontwikkeld . Voorvleugels (indien aanwezig) deels verhard en elkaar overlappend |
Herniptera
(Wantsen) |
TABEL | ||
| b | Bijtende monddelen . Verharde voorvleugels, sterk ontwikkeld, sluiten bij elkaar aan, het achterlijf en de vliezige achtervleugels meestal grotendeels bedekkend. Lichaam hard en stevig. |
Coleoptera
(Kevers) |
TABEL | |||
| 37 | a | 1 paar vleugels (voorvleugels), in rust in het horizontaal vlak gelegen (de achtervleugels zijn volledig gereduceerd tot halters) | Diptera
(Vliegen en muggen) |
TABEL | ||
| b | 2 paar vleugels. Opm.: bij sommige eendagsvliegen kunnen de achtervleugels ontbreken, maar de voorvleugels zijn altijd verticaalopgeklapt |
38 | ||||
| 38 | a | 2-3 lange (uitzonderlijk korte of nagenoeg afwezige) gesegmenteerde staartdraden | 39 | |||
| b | Geen gesegmenteerde staartdraden aanwezig | 40 | ||||
| 39 | a | Grote voorvleugels, kleine of
afwezige achtervleugels; bij rust verticaal gehouden. 2-3 staartdraden, gewoonlijk langer dan het lichaam. Antennes kort |
Ephemeroptera
(Haften, eendagsvliegen) |
TABEL | ||
| b | Voor- en achtervleugels nagenoeg
van gelijke grootte, bij rust het achterlijf
bedekkend. 2 staartdraden (soms afwezig). Antennes lang |
Plecoptera
(Steenvliegen) |
TABEL | |||
| 40 | a | Lengte 30-80 mm. Achterlijf langwerpig; cylindrisch of licht afgeplat (waterjuffers, glazenmakers) |
||||
| b | Lengte minder dan 30mm. Achterlijf niet opvallend verlengd |
41 | ||||
| 41 | a | Kop voorzien van een roltong. Vleugels geschubd |
Lepidoptera
(Vlinders) |
TABEL | ||
| b | Kop nooit met roltong. Vleugels dikwijls wel behaard maar niet geschubd |
42 | ||||
| 42 | a | Meestal duidelijke insnoering
tussen borststuk en achterlijf. Antennes niet opvalend. Vleugels nooit dakvormig over het lichaam gevouwen. Van bepaalde aquatische sooren kunnen de vliezige vleugels of de vleugeladering gereduceerd zijn |
Hymenoptera
(Wespen) |
TABEL | ||
| b | Geen duidelijke insnoering
tussen borststuk en achterlijf. Antennes meestal opvallend lang In rust worden de vleugels dakvormig over het lichaam gelegd. |
43 | ||||
| 43 | a | Vleugels min of meer sterk
behaard (enigszins motachtig habitus); meestal bruin-grijs gekleurd of gevlekt; gering aantal dwarsaders tussen de lengteladers |
Trichoptera
(Schietmotten, Kokerjuffers) |
TABEL | ||
| b | Vleugels met korte (onder de
microscoopenigszins stekelige) haartjes op de
aderen en eventueel ook op de veldjes tussen de
aderen; helder tot donker gekleurd netvormige adreing door het groot aantal dwarsaders |
44 | ||||
| 44 | a | Vleugels rookzwart; spanwijdte 23-35 mm; vertakkingen van aders tegen de vleugelrand in regel niet gevorkt. 4e tarslid tweelobbig. Zwaargebouwd (donker) lichaam met breed halsschild |
Megaloptera- Sialidae (Slijkvliegen ) | TABEL | ||
| b | Indien donkere vleugels, dan
spanwijdte steeds minder dan 15 mm; vertakkingen van adering ter hoogte van de vleugelrand gewoonlijk opvallend gevorkt. Alle tarsleedjes smal en gelijkvormig. Lichaam fijn gebouwd; halsschild vrij onopvallend.Noordelijke Buisjeszwam |
Neuroptera
(Netvleugeligen) |
TABEL | |||
.
Vragen, correcties, aanvullingen of tips ontvangen wij graag per E-MAIL
/MACRO-INVERTEBRATEN (MI) DETERMTABEL.htm
© StichtinG NatuurCentruM RotterdaM
Deze pagina werd voor het laatst bijgewerkt op 27-09-2022
Titel
Beschrijving
Trefwoorden
NATUURCENTRUM, ROTTERDAM, natuurstudie,
determineren, tabel, determineertabel, determinatie,
determinatietabel, sleutel, determineersleutel,
determinatiesleutel, veelkenmerken, veelkenmerkentabel,
wetenschappelijke, naam, latijnse, nederlandse, opzoeken,
zoeklijst, herkennen, soort, soorten, vinden,
namen, NATUUR, ROTTERDAM